DEN HAAG
R.K. Kerk H. Jacobus de Meerdere (Parkstraat)
Tenzij anders vermeld zijn de meeste historische gegevens ontleend aan de brochure "Het Adema orgel" door Ton van Eck en Hans van der Harst, uitgegeven in 1976 t.g.v. de inwijding van het orgel.
De voorloper van de huidige Jacobuskerk was de Jacobusstatie aan de Oude Molstraat.
1797 - Orgel geplaatst door J. Mitterreither, Leiden
1807 - Overplaatsing naar de inmiddels door de statie in gebruik genomen Hofkapel door de Gebr. Van Dam te Leeuwarden. Mogelijk hebben zij het orgel uitgebreid met een Positief. (In de oude Jacobusstatie aan de Oude Molstraat wordt overigens in 1848 door orgelmaker E.F. Weening uit Leiden een Mitterreitherorgel uit 1794 geplaatst met als dispositie: Bourdon 16' D. (Weening), Praestant 8', Holpijp 8', Praestant 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur III, Cornet V)
1854 - Verbouwing orgel in Hofkapel door Kam & v/d Meulen, Rotterdam. De windlade van het hoofdwerk wordt vernieuwd, de kas verdiept (front ongewijzigd), nieuwe klaviatuur en nieuwe belering van de balgen. De dispositie wordt eveneens gewijzigd: Holpijp 8' wordt vervangen door een Bourdon 16', de Trompet wordt vernieuwd, de Mixtuur van het HW verdwijnt, de Viola di Gamba wordt vernieuwd, Gedekt 4'van het Positief verdwijnt ten faveure van een Octaaf 4' en het positief wordt uitgebreid met het tongwerk Eoline 8'. Dispositie:
| HOOFDKLAVIER: C-f''' | POSITIEF: C-f''' | PEDAAL: |
| Bourdon 16' | Holpijp 8' | Aangehangen |
| Prestant 8' | Viola di Gamba 8' | |
| Roerfluit 8' | Octaaf 4' | |
| Octaaf 4' | Fluit 4' | |
| Gemshoorn 4' | Gemshoorn 2' | |
| Quint 3' | Eoline 8' | |
| Octaaf 2' | ||
| Cornet V | ||
| Trompet 8' |
1878 - Overplaatsing naar de nieuwe Jacobuskerk aan de Parkstraat.
1902 - Positief vervangen door nevenwerk in zwelkast en toevoeging vrij pedaal. De mechaniek van het HW krijgt een Barkerhefboom en er wordt een vrijstaande mechanische speeltafel geplaatst. Uitvoerder: fa. Maarschalkerweerd, Utrecht. Het nevenwerk heeft de volgende registers: Violoncel 16' af c, Prestant 8', Gamba 8', Voix Celeste 8', Fluit Harmoniek 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Flageolet 2', Basson Hobo 8' terwijl het pedaal (C-d') de volgende registers krijgt: Contrabas 16', Subbas 16', Octaaf 8', Fluit 4', Basson 16', Trombone 8' (N.B. in het archief van M.P. van den Bos (in coll. AdK) wordt niet een Octaaf 4' genoemd, maar wél een Salicionaal 4' én een Fluit Octaviante 4'; de pedaalsubbas heeft hier overigens Gedekt 16')
1929 - Toevoeging 3e manuaal (eveneens in zwelkast en op een pneumatische kegellade), fa. Maarschalkerweerd. Registers: Salicional 8', Aeoline 8', Holpijp 8', Kwintadeen 8', Flûte douce 4', Violine 4', Doublette 2', Vox Humana 8', Tremolo
1947/1948 - Nieuw orgel met gebruikmaking van laden en pijpwerk van het oude orgel, fa. Jos Vermeulen, Alkmaar. (bron: ingebruiknameprogramma, 8 februari 1948)
(foto: ingebruiknameprogramma 2 februari 1948)
Dispositie:
| MANUAAL I: C-g''' | MANUAAL II: C-g''' | MANUAAL III: C-g''' | RUGPOSITIEF: |
| Prestant 16' | Prestant 8' | Bourdon 16' | (nooit geplaatst) |
| Prestant 8' | Fluit Harmoniek 8' | Principale 8' | Roergedekt 8' |
| Roerfluit 8' | Holpijp 8' | Gamba 8' | Kwintadeen 8' |
| Octaaf 4' | Prestant 4' | Vox Celeste 8' | Prestant 4' |
| Fluit 4' | Gemshoorn 4' | Holpijp 8' | Gemshoorn 4' |
| Quint 2 2/3' | Nasard 2 2/3' | Zingend Prestant 4' | Spitsquint 2 2/3' |
| Octaaf 2' | Octaaf 2' | Quintadeen 4' | Fluit 2' |
| Mixtuur IV-VI | Superquint 1 1/3' | Flageolet 2' | Kromhoorn 8' |
| Cornet V | Scherp IV | Nachthoorn 1' | |
| Trompet 8' | Echo Trompet 8' | Sesquialter II | |
| Cymbel IV | |||
| PEDAAL: C-f' | KOPPELINGEN: | Dulciaan 16' | |
| Resultantbas 32' | P+I, P+II, P+III, I+II, I+III, | Schalmei 8' | |
| Contrabas 16' | II+III, I+II 16', I+II 4', | Hobo 4' | |
| Subbas 16' | II+III 16', II+III 4' | Tremolo | |
| Octaafbas 8' | |||
| Gedektbas 8' | SPEELHULPEN: | ||
| Fluit 4' | vrij instelbaar aut. pedaal | ||
| Ruispijp V | vier vaste combinaties | ||
| Bazuin 16' | 2 vrije combinaties | ||
| Trombone 8' | 1 deelbare combinatie | ||
| tongwerkafsteller | |||
| Gen. Registercrescendo | |||
| 6 voetpistons voor de normale koppelingen |
electro - pneumatische tractuur
1976 - Afbraak van het Vermeulenorgel (de Bazuin 16' werd in 1977 geplaatst te Voorburg, OLV ten Hemelopneming en het Mitterreitherpijpwerk bewaard in afwachting van de bouw van een koororgel, waarvoor reeds een Maarschalkerweerdkas uit Rotterdam in verworven), plaatsing van het P.J. Adema-orgel (1891, 2 manualen + vrij pedaal, 31 stemmen) uit de Spaarnekerk (OLV Rozenkrans) te Haarlem, fa. Adema-Schreurs, Amsterdam. In 1928 was dit orgel van het noordertransept naar de westwand der kerk verhuisd en gepneumatiseerd, terwijl de dispositie in 1953 door Hubert Schreurs was gewijzigd. Bij plaatsing in Den Haag werd dit orgel gecombineerd met bruikbaar pijpwerk uit het Vermeulenorgel (o.a. van Kam & v/d Meulen, Maarschalkerweerd en Vermeulen) en aangevuld met nieuw pijpwerk tot een groot 3-klavierswerk.
In 1994 en volgende jaren is de lade van het Positief iets omhoog gebracht en is de Nasard 2 2/3' van het HW opgeschoven tot 5 1/3'.
| GRAND ORGUE: C-g''' | POSITIF: C-g''' | RÉCIT EXPR.: C-g''' | PÉDALE: C-f' |
| Montre 16' | Bourdon 16' | Viole Major 16' | Contrabasse 32' |
| Bourdon 16' | Principal 8' | Viole di Gambe 8' | Flûte 16' |
| Montre 8' | Salicional 8' | Vox Céleste 8' | Soubasse 16' |
| Portunal 8' | Bourdon 8' | Flûte Harmonique 8' | Flûte 8' |
| Flûte Harmonique 8' | Quintaton 8' | Bourdon 8' | Basse 8' |
| Bourdon 8' | Prestant 4' | Viole 4' | Flûte 4' |
| Praestant 4' | Flûte douce 4' | Flûte Octaviante 4' | Fourniture IV* |
| Flûte Octaviante 4' | Nasard 2 2/3' | Octavin 2'* | Bombarde 16'* |
| Nasard 5 1/3' | Doublette 2'* | Jeu de Clochettes II-III | Trompette 8'* |
| Doublette 2'* | Tierce 1 3/5' | Plein-Jeu III-IV* | Clairon 4'* |
| Fourniture IV* | Larigot 1 1/3' | Trompette Harmonique 8'* | |
| Cymbale III* | Plein-Jeu IV* | Basson-Hautbois 8' | KOPPELINGEN: |
| Grand Cornet V D.* | Trompette 8'* | Voix Humaine 8' | Tirasse G.O. |
| Baryton 16'* | Cromorne 8' | Tremblant | Tirasse Pos. |
| Trompette 8'* | Tremblant | Tirasse R.E. | |
| Clairon 4'* | Acc. G.O. + Pos. | ||
| SPEELHULPEN: | Acc. G.O. + R.E. | ||
| *Comb. reg. Pédale | Acc. Pos. + Rec. | ||
| *Comb. reg. G.O. | |||
| *Comb. reg. Pos. | |||
| *Comb. reg. R.E. | |||
| trede zwelkast man. III | |||
| 192-voudige Setzercomb. |
electro - pneumatische tractuur; de zwelkast van het 2e manuaal (Positif) is nog niet aangebracht
2007/09 - Restauratie, wijziging en uitbreiding fa. Slooff, Lekkerkerk (bron: Jos Laus en "Een levend huis van God" de restauratie van de St. Jacobuskerk in Den Haag 2001-2010) De werkzaamheden omvatten o.a. vernieuwing van de membranenm herstel steminrichtingen, in ere herstellen van zwelkast man. II, verbetering klankuitstraling en verlaging speeltafelmeubel. Ook werd de intonatie van het orgel geheel herzien en vond een dispositiewijziging plaats.
(foto: Aart de Kort)
Dispositie:
| GRAND ORGUE: C-g''' | POSITIF: C-g''' | RÉCIT EXPR.: C-g''' | PÉDALE: C-f' |
| Prestant 16' | Bourdon 16' | Viole Major 16' | Contrabasse 32' |
| Bourdon 16' | Principal 8' | Viole di Gambe 8' | Flûte 16' |
| Montre 8' | Salicional 8' | Vox Céleste 8' | Soubasse 16' |
| Portunal 8' | Bourdon 8' | Flûte Harmonique 8' | Flûte 8' |
| Flûte Harmonique 8' | Quintaton 8' | Cor de Nuit 8' | Basse 8' |
| Bourdon 8' | Prestant 4' | Viole 4' | Flûte 4' |
| Nasard 5 1/3' | Flûte douce 4' | Flûte Octaviante 4' | Fourniture IV* |
| Praestant 4' | Nasard 2 2/3' | Viole de Quinte 2 2/3'* | Contrebombarde 32'*(gereserv.) |
| Flûte Octaviante 4' | Doublette 2'* | Octavin 2'* | Bombarde 16'* |
| Quinte 2 2/3' | Tierce 1 3/5' | Plein-Jeu III-IV* | Trompette 8'* |
| Doublette 2'* | Larigot 1 1/3' | Jeu de Clochettes III | Clairon 4'* |
| Fourniture IV* | Plein-Jeu IV* | Bombarde 16'* | |
| Cymbale III* | Trompette 8'* | Trompette 8'* | KOPPELINGEN: |
| Grand Cornet V D.* | Cromorne 8' | Basson-Hautbois 8' | Tirasse G.O. |
| Baryton 16'* | Tremblant | Voix Humaine 8' | Tirasse Pos. |
| Trompette 8'* | Clairon 4' | Tirasse R.E. | |
| Clairon 4'* | SPEELHULPEN: | Tremblant | Acc. G.O. + Pos. |
| *Comb. reg. Pédale | .Acc. G.O. + R.E. | ||
| *Comb. reg. G.O. | Acc. Pos. + Rec | ||
| *Comb. reg. Pos. | |||
| *Comb. reg. R.E. | |||
| treden zwelkasten man. II en III | |||
| Setzerinstallatie |
electro - pneumatische tractuur
Aart de Kort, mei 2010