DEN HAAG
Evangelisch Lutherse Kerk (Lutherse Burgwal)
De orgelgeschiedenis van de Evang. Luth. Kerk wordt hieronder in vogelvlucht weergegeven aan de hand van enkele (uitgebreide) bronnen: "Zeven eeuwen orgels in Den Haag" door Herman de Kler (uitg. Repro-Holland, 1987), de brochure ""Het orgel van e Evang. Luth. kerk te 's-Gravenhage" door M.J. Grund (uitg. Kerkvoogdij, 1987), "De orgelmakers Bätz" door Gert Oost (proefschrift, 1975), "Het Historische Orgel in Nederland" dl. II (uitg. NIvO, 1997)alsmede de website www.orgelnieuws.nl
1648 - Orgel gebouwd door Hans Wolff Schonat, Kitzingen (D.)
1668 - Uitbreiding door Appolonius Bosch
1723 - Uitbreiding en plaatsing in de noordwesthoek, Rudolf Garrels, Den Haag. Ook werd de orgelkas gewijzigd naar ontwerp van Daniël Marot.
Dispositie: (Oost)
| HOOFDWERK: CDEFGA-c''' | RUGWERK: CDEFGA-c''' | PEDAAL: CDEFGA-d' |
| Bordon 16' | Holfluit 8' | Aangehangen |
| Prestant 8' | Prestant 4' | |
| Holpijp 8' | Octaaf 2' | Gehalveerde klavierkoppeling |
| Octaaf 4' | Quintfluit 1 1/2' | |
| Superoctaaf 2' | Sexquialter II D. | |
| Mixtuur III-IV | Scherp III-IV | |
| Sexquialter II D. | ||
| Cornet IV D. | ||
| Trompet 8' |
1753 - Nieuw orgel in de bestaande orgelkassen met gebruikmaking van enig pijpwerk van het vorige orgel, J.H.H. Bätz, Utrecht
Dispositie: (Oost)
| HOOFDWERK: | RUGWERK: | PEDAAL: |
| Bordon 16' | Prestant 8' | Aangehangen |
| Prestant 8' | Holpijp 8' | |
| Roorfluyt 8' | Octaaf 4' | Klavierkoppel |
| Quintadeen 8' | Fluyt 4' | |
| Octaaf 4' | Octaaf 2' | |
| Gemshoorn 4' | Flageolet 1 1/2' | |
| Quint 3' | Sexquialter II D. | |
| Superoctaaf 2' | Scherp III-IV | |
| Waldfluyt 2' | Hautbois 8' | |
| Cornet IV D. | Afsluiting | |
| Mixtuur IV-VI-VIII | ||
| Scherp III-IV | ||
| Trompet 16' | ||
| Trompet 8' | ||
| Tramblant | ||
| Afsluiting |
1759 - Demontage i.v.m. afbraak kerk en nieuwbouw nieuwe kerk, J.H.H. Bätz
1762 - Nieuw orgel met gebruikmaking van laden, pijpwerk en balgen van het vorige orgel, J.H.H. Bätz.
1824 - Herstel fa. J. Bätz, Utrecht. Het orgel wordt o.a. omgestemd in gelijkzwevende temperatuur.
1837 - Herstel en dispositiewijziging, fa. J. Bätz. HW: Scherp en Dulciaan 8' vervangen door resp. Fagot 16' en Trompet 4'. De Mixtuur wordt uitgebreid m.b.v. pijpen van de Scherp. RW: Hautbois vervangen door Dulciaan 8' BW: Gemshoorn 4', Nachthoorn 2' en Flageolet 1' vervangen door resp. Salicionaal 4', Roerfluit 4' en Roerfluit 2' PED: Mixtuur en Trompet 2' vervangen door Roerquint 6' en Trompet 4' Mogelijk op een later tijdstip is de Sesquialter van het RW verwijderd.
1891 - Nieuwe frontpijpen, dubbelkoren buiten gebruik gesteld of verwijderd, fa. Witte, Utrecht
1921 - Toevoeging Sesquialter op RW, plaatsing electrische windvoorziening en toevoeging pneumatische zwelwerk (achter het orgel en gevoed vanuit cancellen BW en PED), fa. A. Bik, Amsterdam.
1948 - BW: Salicionaal 4' vervangen door Nasard 3', toevoeging Octaaf 4' en Scherp, beide op pneumatische lade, gevoed vanuit cancellen BW-lade), fa. A. Bik. Later heeft Bik de tremulant van het RW vervangen en een pneum. tremulant op het HW aangebracht.
1970 - Herstel na kerkrestauratie, fa. J. de Koff, Utrecht
1988 - Restauratie pedaallade en houten pijpen Bourdon 16', fa. Flentrop, Zaandam
1995 - Restauratie RW-lade en vervanging Sesquialter, fa. Flentrop
2006/07 - Vervolg restauratie, fa. Flentrop: Octaaf 4' en Scherp losgekoppeld van Bovenwerk, octaaf 4'vervolgens geplaatst op zwelwerk, Scherp vervangen door 2e hands Basson-Hobo; electrifiatie speel- en registertractuur zwelwerk; Nasard 3' (1948) vervangen door nieuwe; herstel orgelkassen en klaviatuur, nieuw pedaalklavier met omvang tot d' (cis'+ d' via pedaalkoppel); vervanging tremulant HW, herstel windvoorziening, verlaging winddruk naar 78 mm en bescheiden herintonatie.
(foto: Aarnoud de Groen)
Dispositie:
| HOOFDWERK: C-c''' | RUGWERK: C-c''' | BOVENWERK: C-c''' | PEDAAL: C-c' (tot d' via koppeling) |
| Bourdon 16' | Prestant 8' | Prestant 8' | Prestant 16' |
| Prestant 8' | Holpijp 8' | Baarpijp 8' | Bourdon 16' |
| Roerfluit 8' | Octaaf 4' | Quintadeen 8' | Prestant 8' |
| Quintadeen 8' | Fluit 4' | Roorfluit 4' | Prestant 8' |
| Octaaf 4' | Octaaf 2' | Nasard 3' | Roorquint 6' |
| Nagthoorn 4' | Flageolet 1' | Roorfluit 2' | Octaaf 4' |
| Quint 3' | Mixtuur III-IV | Schalmy 8' | Bazuin 16' |
| Octaaf 2' | Sexquialter II D. | Vox Humana 8' | Trompet 8' |
| Woudfluit 2' | Dulciaan 8' | Tremulant | Trombone 4' |
| Mixtuur V-VIII | Tremulant | ||
| Cornet IV D. | ZWELWERK: * | ZWELWERKPEDAAL: | |
| Fagot 16' | KOPPELINGEN: | Holpijp 8' | Subbas 16' |
| Trompet 8' | P+HW, HW+RW B/D., | Dolce 8' | Bourdon 8' |
| Trompet 4' | HW+BW B/D., | Viola di Gamba 8' | Violoncel 8' |
| Tremulant | ZwWPed.+ ZwW | Voix Céleste 8' | |
| Octaaf 4' | DIVERSEN: | ||
| Fluit harmonique 4' | transpositeur** | ||
| Woudfluit 2' | trede zwelkast ZwW | ||
| Basson-Hobo 8' | combinatie (=tutti ZwW) | ||
| 4 afsluiters | |||
| toonhoogte: a'= 435 Hz | ventiel |
mechanische toets- en registertractuur m.u.v. zwelwerk en zwelwerkpedaal (electro-pneum.)
* bespeelbaar vanaf 3e manuaal; zwelwerk is uitgebouwd tot c''''
** verlegt de klank van het zwelwerk één octaaf omhoog
Aart de Kort, december 2008