Er is sprake van lichtovergevoeligheid als iemand een abnormale
huidreactie krijgt na een "normale" blootstelling aan
zonlicht of andere lichtbronnen, zoals bijvoorbeeld een zonnebank
of gloeilampen. Er zijn verschillende ziekten waarbij
zonlichtovergevoeligheid een rol speelt.
Polymorfe lichteruptie
De meest voorkomende van deze ziekten is de "polymorfe
lichteruptie" (afgekort: PLE) of "zonne-allergie".
Polymorf betekent "in verscheidene gedaanten
voorkomend". Eruptie betekent huiduitslag. Onder PLE verstaat
men dan ook enkele abnormale huidreacties die optreden na
blootstelling aan (zon)licht. Deze informatie zal voornamelijk
over PLE gaan. Er wordt in deze informatie niet ingegaan op de
"normale" huidreacties, die iedereen krijgt na (te)
langdurige blootstelling aan (zon)licht. Dit kan zijn een
zonnebrandreactie, bruin worden, vervroegde veroudering van de
huid en mogelijk een aantal vormen van huidkanker. PLE komt
evenveel voor bij mannen als vrouwen ongeacht de leeftijd. PLE
ontstaat vaker bij patiënten met een lichte huidskleur. Meestal
begint het op jong volwassen leeftijd.
Inwendige ziekten
Inwendige ziekten gaan soms gepaard met een
overgevoeligheidsreactie van de huid op zonlicht. Lupus
erythematodes is het bekendste voorbeeld. Er is een vorm van lupus
erythematodes met alleen huidafwijkingen en een vorm met daarnaast
klachten van andere organen (vooral gewrichten). Bij porfyrie
bevindt zich in het bloed een teveel aan porfyrines. Dit zijn de
bouwstenen van het hemoglobine (het bloedpigment in de rode
bloedlichaampjes).Als er iets schort aan de fabricage van het
hemoglobine dan kunnen de bouwstenen hiervan zich als het ware in
het bloed ophopen. Dit veroorzaakt een zonlichtovergevoeligheid
met blaren en een erg dunne, kwetsbare huid in het gelaat en op de
handruggen.
Medicijnen
Bepaalde medicijnen kunnen de huid overgevoelig maken voor
zonlicht. Tetracycline is een bekend voorbeeld. Bij sommige
medicijnen ziet men een geïrriteerde huid zoals bij een
zonnebrand, bij andere medicijnen een meer jeukende, allergische
reactie gelijkend op PLE.
Planten
Contact met planten kan ook een abnormale zonlichtreactie geven.
Het meest sprekende voorbeeld is de reactie door de bereklauw. Als
na contact met de bereklauw de huid aan zonlicht wordt
blootgesteld, ontstaan er blaren.
Cosmetica en dergelijke
Cosmetica, zalfjes, middelen tegen muggenbeten en zelfs
zonbeschermende middelen, kunnen zonlichtovergevoeligheid
veroorzaken. Ook zalven, voorgeschreven door een arts, kunnen een
enkele maal zonlichtovergevoeligheid veroorzaken.
Hoe ontstaat het?
PLE wordt door licht veroorzaakt. Of andere factoren mede een rol
spelen is momenteel onbekend.
Zonlicht bestaat behalve uit zichtbaar licht, voor een deel uit
ultraviolet (afgekort: UV) licht dat wij niet kunnen zien.
UV-licht wordt onderverdeeld in (kortgolvig) UVB en (langgolvig)
UVA, welke beide voor een groot deel de reeds eerder genoemde
"normale" huidreacties veroorzaken. Het UVA wordt
tegenwoordig beschouwd als de belangrijkste veroorzaken van PLE.
Wat zijn de verschijnselen?
De meest voorkomende huidafwijkingen zijn sterk jeukende kleine
bobbeltjes op de aan licht blootgestelde delen van de huid, zoals
gelaat, nek, handruggen, onderarmen en onderbenen. Ook worden wel
blaasjes, roodheid, zwelling en schilfering gezien. De
huidreacties kunnen zich uitbreiden naar niet aan licht
blootgestelde delen van de huid. Een gering aantal patiënten
heeft klachten van jeuk die precies passen bij PLE, terwijl er
geen zichtbare huidreacties zijn.
De huidreacties kunnen op elk moment "zomaar" ontstaan,
terwijl men voorheen wel goed tegen de zon kon. Ze ontstaan
ongeveer een dag (soms tot 5 dagen) na de blootstelling aan
(zon)licht en worden veelal niet voorafgegaan door een
zonnebrandreactie. Zonder verdere blootstelling aan zonlicht
genezen de huidafwijkingen in 7 tot 10 dagen.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
Of de reacties veroorzaakt worden door UVB dan wel door UVA, is
redelijk goed vast te stellen door te antwoorden op de volgende
vragen. Ontstaan de huidreacties:
- ook achter glas
- ook in de schaduw
- ook ondanks zonbeschermende middelen
- ook tijdens lichte bewolking
Viermaal ja betekent dat het waarschijnlijk om UVA gaat. Viermaal
nee wijst op UVB.
Doorgaans kan de dermatoloog de diagnose PLE stellen op grond van
het verhaal van de patiënt en de waargenomen huidreacties. Een
enkele maal is het nodig om met behulp van lichttesten na te gaan
of UVA, UVB dan wel zichtbaar licht de huidreacties veroorzaakt.
Er bestaat echter geen test waarmee de diagnose PLE met zekerheid
kan worden gesteld. Met deze lichttests kunnen ook andere door
licht veroorzaakte huidaandoeningen worden aangetoond. Tevens kan
worden onderzocht of bepaalde stoffen (cosmetica, medicijnen,
e.d.) in combinatie met licht een overgevoeligheidsreactie
veroorzaken (fotoplakproeven).
Bovendien kan laboratoriumonderzoek worden verricht op bloed,
ontlasting, urine en/of een stukje huid (biopt) met als doel
bepaalde ziekten, zoals lupus erythematodes en porfyrie, uit te
sluiten.
Wat is de beste behandeling?
Lichtgewenning
Bij niet ernstige vormen van PLE is het voldoende om in het
voorjaar de huid geleidelijk aan zonlicht te laten wennen. Dit kan
goed door rekening te houden met wanneer en waar de invloed van
zonlicht groot is. Zodoende is er sprake van een geleidelijke
lichtgewenning. Hierbij kan men tijdens de eerste weken gebruik
maken van een goed zonbeschermend middel (zonnebrandmiddel). Dit
moet een hoge beschermingsfactor hebben.
Zonnebrandmiddelen
Bij ernstige vormen van PLE hebben zonnebrandmiddelen een beperkte
waarde, omdat de meeste alleen tegen UVB beschermen. Zelfs
zogenaamde zonblokkerende middelen beschermen waarschijnlijk
slechts ten dele tegen UVA. Terwijl bij PLE juist UVA zo
belangrijk is. Er zou zelfs een verslechtering kunnen optreden,
doordat tijdens het gebruik van zonnebrandmiddelen de normale
zonnebrandreactie door UVB nauwelijks optreedt, waardoor men
langer in de zon blijft en zodoende juist extra blootstaat aan
UVA.
PUVA-therapie en UVB-therapie
De huidarts kan een geleidelijke lichtgewenning teweegbrengen door
een vorm van lichttherapie (PUVA-therapie of UVB-therapie) toe te
passen. Hierbij wordt ieder voorjaar of voorafgaand aan een
vakantie gedurende een aantal weken, 2 à 3 maal per week, de huid
aan een speciale kunstlichtbron blootgesteld. Bij PUVA-therapie
moet een patiënt 2 uur voor iedere bestraling bepaalde medicijnen
(psoralenen) innemen, die de huid gevoeliger maken voor licht.
PUVA betekent dan ook psoralenen plus UVA. In verband met
bescherming van de ogen moet men op de dag van de bestraling een
bril dragen. Bij UVB-behandeling behoeven geen medicijnen
ingenomen te worden.
Antimalaria-middelen
Een andere behandelingsmogelijkheid bestaat uit het innemen van
antimalaria-middelen. Dit zijn medicijnen die het eerst zijn
gebruikt bij malaria, maar nu ook toegepast worden bij een aantal
huidziekten waarbij lichtovergevoeligheid een rol speelt, zoals
PLE.
Andere behandelingsvormen
Er wordt bij PLE ook wel een bèta-caroteen gebruikt. Het effect
daarvan is echter twijfelachtig.
Wat kan men zelf nog doen?
- Uit de zon blijven; vooral tussen 11.00 en 15.00 uur wanneer de
zon het felst is.
- Het dragen van wijde kleding met lange mouwen en een breed
gerande hoed of pet beschermt goed tegen de zon.
- Houd er rekening mee dat de wind verkoelend werkt, waardoor men
minder van de zon merkt.
- Bij stilzitten of liggen is het effect van de zon groter dan bij
bewegen.
- Een natte huid is gevoeliger voor zonlicht.
- Sneeuw en zand reflecteren veel zonlicht; water en gras weinig.
- Ook onder de parasol bereikt veel zonlicht (m.n. UVA) de huid.
- Achter glas bereikt UVA de huid wel en UVB juist niet.
- Ook bij een uitgebreide bewolking bereikt veel zonlicht de
aarde.
- In het hooggebergte bereikt meer zonlicht (m.n. UVB) de aarde.
- Zonnebrandmiddelen of beter zonbeschermende middelen beschermen
voornamelijk tegen UVB en weinig tegen UVA. Bij een zeer gevoelige
huid dient een middel met hoge beschermingsfactor gebruikt te
worden.
Wat zijn de vooruitzichten?
Bij 30% tot 50% van de patiënten beginnen de klachten ieder
voorjaar en verdwijnen ze bij herhaalde blootstelling aan zonlicht
in de loop van de zomer. Dit wordt lichtgewenning genoemd. Het
gewend zijn aan (zon)licht verdwijnt weer in de winter. In
ernstige gevallen blijven reacties ontstaan na iedere
blootstelling aan (zon)licht. Over het algemeen blijft PLE
jarenlang bestaan. Soms verergert het in de loop van de jaren,
soms treedt spontaan een verbetering op.
Voor aanvullende informatie over huidaandoeningen en
patiëntenverenigingen, kunt u zich wenden (dagelijks tijdens
kantooruren) tot de Huidfederatie/Nationaal Huidfonds - via de
huid-infolijn, telefoon: 026-3514160
Bron:
Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie
